Caracteristiques deth gascon: trets evolutius

Er aranés ei eth nòm que se da ara lengua occitana dera Val d’Aran. Era lengua d’òc o occitan pertanh ath grop de lengües romaniques o neolatines e ei constituït per sies grops dialectaus: er aupenc-vivarés, eth provençau, eth lemosin, er auvernhat, eth lengadocian e eth gascon. Er aranés ei ua varianta deth dialècte gascon.

Caracteristiques deth gascon: trets evolutius

  1. Pas de F latina a H, en quauque lòc aspirada: FERRUM> hèr, FILIU> hilh
  2. Queiguda de N intervocalica: FARINA> haria, UNA> ua
  3. Pas de L finau de sillaba a U semivocau: SAL> sau, MALU> mau
  4. Evolucion de LL latina interior o finau: VITELLUS> vedèth, BELLUS>bèth
  5. LL intervocalica passe a R: BELLA> bèra, GALLINA>garia
  6. Aparicion de A protetica deuant de R iniciau, en tot doblar-se atau era R: ROTA> arròda, RADICE> arraïc
  7. Metatèsi de –R: VENTRUM> vrente, CAPRA> craba

Quadre comparatiu tamb d’autes lengües romaniques:

LATIN
francés

italian

castellan

catalan

aranés
1. FESTA
fête
festa
fiesta
festa
hèsta
2. LUNA
lune
luna
luna
lluna
lua
3. MELE
miel
mele
miel
mel
mèu
4. CASTELLUM
château
castello
castillo
castell
castèth
5. ILLA
elle
lei
ella
ella
era
6. RIDERE
rire
ridere
reir
riure
arrir
7. CAPRA
chèvre
capra
cabra
cabra
craba